Historia Polski w latach 1914–1918 – okres zabiegów dyplomatycznych i działań militarnych w czasie trwania I wojny światowej, którego zwieńczeniem było odbudowanie niepodległego państwa polskiego w 1918 roku, związane z upadkiem wszystkich trzech mocarstw zaborczych. Zasięg terytorialny poszczególnych korpusów armijnych Armii
6 VIII 1914 r. – przekroczenie granicy zaboru rosyjskiego przez I Kompanię Kadrową Józefa Piłsudskiego; nieudana próba wywołania powstania 14 VIII 1914 r. – odezwa Wielkiego Księcia Mikołaja Mikołajewicza obiecująca po zwycięskiej wojnie autonomię Polsce, zjednoczonej pod berłem cesarskim 16 VIII 1914 r. – powołanie Naczelnego Komitetu Narodowego na terenie Austro-Węgier (Kraków) 22 X 1914 r. – powstanie Polskiej Organizacji Wojskowej 18 XII 1915 r. – powołanie Centralnego Komitetu Narodowego (piłsudczycy i PSL) 1 I 1916 r. – powołanie przez Niemców Rady Głównej Opiekuńczej 5 XI 1916 r. – Akt 5 listopada; manifest cesarzy austriackiego i niemieckiego, zapowiadający dość ogólnikowo utworzenie Królestwa Polskiego 6 XII 1916 r. – powstanie w Warszawie Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego 10 IV 1917 r. – cesarz Austro-Węgier przekazuje Legiony Polskie do niemieckiej dyspozycji 2 VII 1917 r. – ustąpienie Piłsudskiego z Tymczasowej Rady Stanu; legioniści odmawiają przysięgi na wierność Niemcom (kryzys przysięgowy) 22 VII 1917 r. – aresztowanie Piłsudskiego i osadzenie w twierdzy w Magdeburgu 15 VIII 1917 r. – powstanie Komitetu Narodowego Polskiego w Lozannie 12 IX 1917 r. – utworzenie w Warszawie Rady Regencyjnej 7 XII 1917 r. – powołanie przez Radę Regencyjną rządu Jana Kucharzewskiego X-XI 1918 r. – tworzenie lokalnych ośrodków władzy polskiej, rozbrajanie wojsk okupacyjnych 28 X 1918 r. – utworzenie Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie 7 XI 1918 r. – powstanie w Lublinie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim 10 XI 1918 r. – przybycie Piłsudskiego z Magdeburga do Warszawy 11 XI 1918 r. – przekazanie władzy przez Radę Regencyjną Piłsudskiemu; rozbrojenie Niemców w Warszawie; umowa data odzyskania przez Polskę niepodległości 17 XI 1918 r. – powołanie rządy Jędrzeja Moraczewskiego 22 XI 1918 r. – Józef Piłsudski Naczelnikiem Państwa 26 I 1919 r. – wybory do Sejmu Ustawodawczego 20 II 1919 r. – uchwalenie Małej Konstytucji 1918-1921 r. – kształtowanie się granic państwa polskiego; wojna z Rosją Radziecką 15 VIII 1920 r. – ustawa o reformie rolnej 17 III 1921 r. – uchwalenia konstytucji (konstytucja marcowa) 18 III 1921 r. – traktat w Rydze z Rosją Radziecką 16 XII 1922 r. – zabójstwo pierwszego prezydenta Polski – Gabriela Narutowicza 1923 r. – hiperinflacja marki polskiej 1924 r. – reforma walutowa Grabskiego; zastąpienie marki polskie złotym 1925-1930 r. – wojna celna z Niemcami 12 V 1926 r. – przewrót majowy; objęcie władzy w kraju przez Józefa Piłsudskiego i jego zwolenników 2 VIII 1926 r. – nowela sierpniowa; poprawka do konstytucji pozwalająca prezydentowi na wprowadzanie dekretów z mocą ustawy oraz na rozwiązanie parlamentu 1929 r. – powstanie Centrolewu (PPS, partie ludowe i chadeckie) 1929-1933 r. – kryzys w przemyśle na fali światowego Wielkiego Kryzysu 30 VIII 1930 r. – rozwiązanie parlamentu i rozpisanie nowych wyborów 9 IX 1930 r. – osadzenie w twierdzy brzeskiej przywódców opozycji 13 I 1932 r. – zakończenie procesu brzeskiego, w którym skazano przywódców opozycji (Centrolewu) od zarzutem przygotowywania zamach stanu 25 VII 1932 r. – podpisanie układu o nieagresji w ZSRR (przedłużony w 1934 r. do 1945 r.) 26 I 1934 r. – podpisanie aktu o nieagresji z III Rzeszą 1934 r. – utworzenie obozu w Berezie Katruskiej dla przeciwników władzy sanacyjnej 23 IV 1935 r. – nowa konstytucja (konstytucja kwietniowa) 12 V 1935 r. – śmierć Józefa Piłsudskiego 1936 r. – początek realizacji planu budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego 1936-1937 r. – niepokoje i strajki chłoskie 2 X 1938 r. – wkroczenie wojsk polskich na teren Zaolzia 28 IV 1939 r. – wypowiedzenie przez Adolfa Hitlera deklaracji o niestosowaniu przemocy 25 VIII 1939 r. – sojusz z Wielką Brytanią 30 VIII 1939 r. – ogłoszenie powszechnej mobilizacji 1 IX 1939 r. – atak III Rzeszy na Polskę; początek II wojny światowej 1 IX-6 X 1939 r. – kampania wrześniowa 17 IX 1939 r. – atak wojsk radzieckich na Polskę X 1939 r. – okupanci niemiecki i radziecki ustalają strefy wpływów; wcielenie części ziem polskich do Rzeszy (8 X), powstanie Generalnego Gubernatorstwa (12 X), przekazanie Litwie Wileńszczyzny przez ZSRR (10 X) X-XII 1939 r. – pierwsze wysiedlenia polskiej ludności, zamieszkującej ziemie włączone do Rzeszy; zakładanie gett dla Żydów II-VI 1940 r. – masowe wywózki ludności polskiej w ZSRR na Wschód 5 III 1940 r. – decyzja Biura Politycznego KC partii radzieckiej o wymordowaniu polksich oficerów wziętych do niewoli (wykonana do czerwca) VI 1940 r. – eksterminacja polskiej inteligencji przez Niemców; mord w Palmirach 14 VI 1940 r. – uruchomienie obozu pracy w Oświęcimiu 15 XI 1940 r. – zamknięcie getta warszawskiego III 1941 r. – ogłoszenie przez Niemców naboru na listy Volksdeutschów VI 1941 r. – wymordowanie około polskich 50 tys. więźniów podczas ewakuacji więzień radzieckich wiosna 1942 r. – początek planowego mordowania ludności gett żydowskich 22 VII 1942 r. – początek wysiedleń ludności żydowskiej z getta warszawskiego 12 XI 1942 r. – początek akcji germanizacyjnej i wysiedleń na Zamojszczyźnie 19 IV 1943 r. – początek powstania w getcie warszawskim lato 1943 r. – starcia partyzantki polskie i ukraińskiej (UPA) na terenie Kresów; masowe morsy polskiej ludności na Wołyniu 5 I 1944 r. – powstanie Krajowej rady Narodowej z Bierutem na czele 9 I 1944 r. – powołanie przez delegaturę rządu londyńskiego Rady Jedności Narodowej z K. Pużakiem na czele 21 VII 1944 r. – utworzenie w Moskwie PKWN; wydanie manifestu (22 VII) 1 VIII 1944 r. – wybuch powstania warszawskiego 24 XI 1944 r. – dymisja Stanisława Mikołajczyka z funkcji premiera rządu polskiego na uchodźstwie; następca – Tomasza Arciszewski 17 I 1945 r. – wyzwolenie Warszawy 19 I 1945 r. – wyzwolenie Krakowa; samorozwiązanie AK 4-11 II 1945 r. – konferencja w Jałcie 27 III 1945 r. – podstępne aresztowanie 16 przywódców Polski Podziemnej V 1945 r. – zakończenie walk z Niemcami 18-21 V 1945 r. – proces 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w Moskwie 28 VI 1945 r. – utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej 2 IX 1945 r. – utworzenie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN) 14 II 1946 r. – początek planowanych wysiedleń ludności niemieckiej 30 VI 1946 r. – referendum ludowe 4 VII 1946 r. – kielecki pogrom Żydów 19 I 1947 r. – wybory do Sejmu Ustawodawczego 5 II 1947 r. – Bolesław Bierut prezydentem Rzeczypospolitej 28 III 1947 r. – śmierć gen. K. Świerczewskiego; początek akcji „Wisła” 13-14 IV 1947 r. – przyjęcie programu „bitwy o handel” przez Plenum KC PPR 6 VI 1947 r. – śmierć prezydenta na wychodźstwie Władysława Raczkiewicza 2 VII 1947 r. – ustawa o Planie Odbudowy Gospodarczej 25 II 1948 r. – powołanie Powszechnej Organizacji Młodzieży „Służba Polsce” 20-22 VII 1948 r. – powstanie Związku Młodzieży Polskiej 3 IX 1948 r. – usunięcie Władysława Gomułki, B. Bierut na czele PPR 22 X 1948 r. – śmierć prymasa Polski kardynała A. Hlonda 15-21 XII 1948 r. – kongres zjednoczeniowy PPS i PPR; powstanie Polskie Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) 6 XI 1949 r. – marszałek ZSRR K. Rokossowski ministrem obrony narodowej i marszałkiem Polski Ludowej 27-29 XI – utworzenie satelickiej partii wobec PZPR – Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego 6 VII 1950 r. – podpisanie w Zgorzelcu układu granicznego pomiędzy Polską a NRD 21 VII 1950 r. – ogłoszenie ustawy o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu 15 II 1951 r. – polsko-radzieckie porozumienie dotyczące wymiany terytorium (rejon Bełza i Krystynopola w zamian z rejon Ustrzyk Dolnych w Bieszczadach) 2 VIII 1951 r. – aresztowanie W. Gomułki 22 VII 1952 r. – uchwalenie konstytucji PRL 8 III 1953 r. – zawieszenie „Tygodnika Powszechnego” 26 IX 1953 r. – aresztowanie prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego 7 XII 1954 r. – rozwiązanie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) 12 III 1956 r. – śmierć Bolesława Bieruta 20 III 1956 r. – Edward Ochab I sekretarzem KC PZPR 27 IV 1956 r. – uchwalenie amnestii dla więźniów politycznych 28-29 VI 1956 r. – wydarzenia poznańskiego czerwca 19-21 X 1956 r. – Władysław Gomułka wybrany nowym I sekretarzem KC PZPR 16-18 XI 1956 r. – wizyta W. Gomułki w Moskwie (umowy o repatriacji Polaków z ZSRR i o statusie wojsk radzieckich w Polsce) 27 IV 1960 r. – zamieszki w Nowej Hucie, tzw. walka o krzyż 2 XII 1960 r. – powołanie Komitetu do spraw Radia i Telewizji 15 VII 1961 r. – ustawa o rozwoju systemu oświaty; usunięcie nauki religii ze szkół 29 II 1964 r. – tzw. plan Gomułki; propozycja wstrzymania zbrojeń jądrowych Europie Środkowej 14 III 1964 r. – „List 34” 19 III 1965 r. – aresztowanie Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego za wystosowanie „Listu otwartego” 8 IV 1965 r. – układ z ZSRR „o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej” 18 XI 1965 r. – list biskupów polskich do Episkopatu Niemiec 16 IV 1966 r. – początek obchodów uroczystości Millenium Chrztu Polski (Gniezno) 29 V 1967 r. – arcybiskup metropolita krakowski Karol Wojtyła zostaje podniesiony do rangi kardynalskiej 6-12 IX 1967 r. – wizyta gen. Chalresa de Gaulle’a w Polsce 16 I 1968 r. – decyzja władz o zawieszeniu przedstawień „Dziadów” (od 30 I 1968 r. – demonstracje studenckie w Warszawie 8 III 1968 r. – wiec studencki na Uniwersytecie Warszawskim; początek tzw. wydarzeń marcowych 9-28 III 1968 r. – wiece i strajki studenckie w miastach akademickich: Kraków, Lublin, Łódź, Gdańsk, Poznań, Toruń, Warszawa, Wrocław 20 VIII 1968 r. – inwazja wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację; udział w akcji wojsk polskich I 1969 r. – proces J. Kuronia i K. Modzelewskiego II 1969 r. – proces A. Michnika i H. Szlajfera 7 XII 1970 r. – układ z RFN o normalizacji stosunków 14-20 XII 1970 r. – krwawo stłumione robotnicze protesty w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie 20 XII 1970 r. – odsunięcie od władzy W. Gomułki; zmiany na najwyższych państwowych stanowiskach 15 II 1971 r. – rezygnacja władz z podwyżek cen żywności 9 IV 1972 r. – S. Ostrowski prezydentem Polski na wychodźstwie 14 IX 1972 r. – nawiązanie dyplomatycznych stosunków pomiędzy Polską a RFN 12 XII 1974 r. – „List 15” – protest intelektualistów w sprawie położenia Polaków z ZSRR 28 V 1975 r. – reforma administracyjna kraju 10 II 1976 r. – uchwalenie poprawek do konstytucji PSL 28-29 IV 1976 r. – utworzenie Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej (ZSMP) 24 VI 1976 r. – podwyżki cen żywności 25 VI 1976 r. – początek fali strajków w Radomiu, Ursusie i Płocku 23 IX 1976 r. – utworzenie Komitetu Obrony Robotników (KOR) 26 III 1977 r. – powstanie Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) 7 V 1977 r. – zabójstwo S. Pyjasa, studenta Uniwersytetu Jagiellońskiego 29 IX 1977 r. – przekształcenie KOR w Komitet Samoobrony Społecznej KOR 29-31 XII 1977 r. – wizyta J. Cartera w Polsce 25 II 1978 r. – powstanie Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach 16 X 1978 r. – wybór arcybiskupa Karola Wojtyły na papieża (Jan Paweł II) 8 IV 1979 r. – Edward Raczyński prezydentem Polski na wychodźstwie 2-10 VI 1979 r. – pielgrzymka Jana Pawła II do Polski 29 VII 1979 r. – powstanie Ruchu Młodej Polski 14 VIII 1980 r. – początek strajku w Stoczni Gdańskiej; podpisanie porozumień ze strajkującymi: w Szczecinie – w Gdańsku – i w Jastrzębiu – 3 IX 5 IX 1980 r. – dymisja Edwarda Gierka z funkcji I sekretarza KC PZPR; powołanie S. Kani 17 IX 1980 r. – powstanie NSZZ Solidarność; rejestracja – 10 XI I 1980 r. – konflikt pomiędzy rządem a Solidarnością z powodu braku realizacji porozumień sierpniowych 8-9 III 1980 r. – I Krajowy Zjazd NSZZ Solidarność 3 IV 1980 r. – pierwszy numer tygodnika „Solidarność” 28 V 1980 r. – śmierć kardynała Stefana Wyszyńskiego 7 VII 1980 r. – biskup J. Glemp nowym prymasem Polski 5-10 IX i 26 IX-7 X 1980 r. – krajowy zjazd delegatów NSZZ Solidarność 18 X 1980 r. – ustąpienie S. Kani; gen. Wojciech Jaruzelski na czele PZPR 13 XII 1981 r. – wprowadzenie stanu wojennego 16 XII 1981 r. – pacyfikacja kopalni „Wujek” 22 IV 1982 r. – powstanie konspiracyjnej Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej Solidarność 8 X 1982 r. – delegalizacja NSZZ Solidarności na mocy nowej ustawy o związkach zawodowych 12 XI 1982 r. – zwolnienie z internowania Lecha Wałęsy 19 XII 1982 r. – ustawa o zawieszeniu stanu wojennego (od 31 XII) 14 V 1983 r. – śmierć Grzegorza Przemyka 16-23 VI 1983 r. – druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski 22 VII 1983 r. – zniesienie stanu wojennego 19 X 1984 r. – uprowadzenie i zabójstwo ks. Jerzego Popiełuszki 24 XI 1984 r. – powstanie prorządowego Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ) 3 III-22 IV 1986 r. – proces działaczy Konfederacji Polski Niepodległej 8-14 VI 1987 r. – trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny 15 VII 1987 r. – powołanie Rzecznika Praw Obywatelskich 25 X 1987 r. – powołanie Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ Solidarność 15 XI 1987 r. – Polska Partia Socjalistyczna wznawia swoją działalność 29 XI 1987 r. – referendum w sprawie reform państwowych 25 IV-14 V 1988 r. – fala strajków 11-16 VII 1988 r. – wizyta Michaiła Gorbaczowa w Polsce VII 1988 r. – ponowna fala strajków na Wybrzeżu i na Śląsku 31 VIII 1988 r. – pierwsze rozmowy komunistycznej władzy z przedstawicielami opozycji 30 XI 1988 r. – telewizyjna debata Wałęsa-Miodowicz 18 XII 1988 r. – powołanie Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ Solidarność 6 II-5 IV 1980 r. – obrady „okrągłego stołu” 17 IV 1989 r. – rejestracja NSZZ Solidarność 4/18 VI 1989 r. – wybory do Sejmu „kontraktowego” i Senatu 23 VI 1989 r. – powstanie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego (OKP) 19 VII 1989 r. – gen. Wojciech Jaruzelski prezydentem RP 24 VIII 1989 r. – Tadeusz Mazowiecki premierem 10 X 1989 r. – plan Balcerowicza – przedstawienie planu reform gospodarczych 28 X 1989 r. – powstanie Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego (ZChN) 8 XI 1989 r. – rozwiązanie PRON 11-22 XI 1989 r. – wizyta Lecha Wałęsy w USA 29 XII 1989 r. – zmiana nazwy państwa na Rzeczypospolita Polska 27-29 I 1990 r. – zjazd KC PZPR; rozwiązanie partii i utworzenie Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej (SdRP) 9 II 1990 r. – przywrócenie dawnego godła państwowego (orła w koronie) 2 XII 1990 r. – utworzenie Unii Demokratycznej (UD) 25 XI i 9 XII 1990 r. – zwycięstwo Lecha Wałęsy w wyborach prezydenckich 4 I 1991 r. – Jan Krzysztof Bielecki nowym premierem 22-25 II 1991 r. – zjazd NSZZ Solidarność; Marian Krzaklewski nowym przewodniczącym 1-9 V i 13-16 VIII 1991 r. – kolejna pielgrzymka Jana Pawła II do Polski 17 VI 1991 r. – układ o wzajemnym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z Niemcami 26 XI 1991 r. – przyjęcie Polski do Rady Europy 6 XII 1991 r. – Jan Olszewski nowym premierem 28 V-4 VI 1992 r. – tzw. kryzys lustracyjny 5 VI 1992 r. – Waldemar Pawlak nowym premierem 10 VII 1992 r. – Hanna Suchocka premierem 17 X 1992 r. – uchwalenie małej konstytucji 10 VI 1993 r. – utworzenie Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform (BBWR) 28 VII 1993 r. – podpisanie konkordatu ze Stolicą Apostolską 18 IX 1993 r. – ostateczne zakończenie wycofywania wojsk radzieckich z Polski 19 IX 1993 r. – wybory parlamentarne; zwycięstwo sił postkomunistycznych 18 X 1993 r. – Waldemar Pawlak premierem (rząd koalicyjny SLD-PSL) 2 II 1994 r. – Polska przystępuje do programu „Partnerstwo dla pokoju” 8 IV 1994 r. – wniosek o przyjęcie do Unii Europejskiej 1 I 1995 r. – denominacja złotego 1 III 1995 r. – Józef Oleksy premierem 5 i 9 XI 1995 r. – zwycięstwo Aleksandra Kwaśniewskiego w wyborach prezydenckich 21 XII 1995 r. – rozpoczyna się „sprawa Oleksego” dotycząca współpracy premiera ze służbami bezpieczeństwa ZSRR 23 XII 1955 r. – zaprzysiężenie Aleksandra Kwaśniewskiego na prezydenta RP 25 I 1996 r. – dymisja rządu Józefa Oleksego 7 II 1996 r. – powołanie rządu Włodzimierza Cimoszewicza 18 II 1996 . – referendum uwłaszczeniowe 2 IV 1997 r. – uchwalenie Konstytucji III RP 25 V 1997 r. – referendum konstytucyjne (52,71% głosujących opowiedziało się za przyjęciem konstytucji) 31 V-10 VI 1997 r. – szósta pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny VII 1997 r. – powódź tysiąclecia w Polsce 19 IX 1997 r. – wybory parlamentarne, zwycięstwo Akcji Wyborczej „Solidarność” 17 X 1997 r. – Konstytucja III RP weszła w życie 17 XI 1997 r. – powstanie rządu Jerzego Buzka 23 II 1998 r. – ratyfikacja konkordatu 30 III 1998 r. – początek rozmów akcesyjnych z Unią Europejską 18 VII 1998 r. – ustawa o nowym podziale administracyjnym kraju na 16 województw 11 X 1998 r. – wybory samorządowe (do trójszczeblowego samorządu – gmina, powiat, województwo) 12 III 1999 r. – przyjęcie Polski do NATO 5 VI-17 VI 1999 r. – siódma pielgrzymka Jana Pawła II do Polski 6 VI 2000 r. – wystąpienie Unii Wolności z rządu Jerzego Buzka 8 VI 2000 r. – Leon Kieres prezesem Instytutu Pamięci Narodowej 8 X 2000 r. – ponowne zwycięstwo Aleksandra Kwaśniewskiego w wyborach prezydenckich 24 I 2001 r. – powstanie Platformy Obywatelskiej (PO) 21 IV 2001 r. – powstanie Ligi Polskich Rodzin (LPR) 15 VI 2001 r. – wizyta prezydenta USA George W. Busha w Polsce 23 IX 2001 r. – wybory parlamentarne; zwycięstwo SLD 19 X 2001 r. – Leszek Miller premierem 21 V 2002 r. – początek Narodowego Spisu Powszechnego 16-19 VIII 2002 r. – ósma pielgrzymka papieża do Polski 13 XII 2002 r. – podczas szczytu w Kopenhadze zakończono negocjacje o przyjęcie Polski do UE 16 IV 2003 . – podpisanie traktatu w Atenach, na mocy którego Polska oraz 9 innych państw europejskich w 2004 r. stało się członkami UE 7-8 VI 2003 r. – referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej 1 V 2004 r. – Polska państwem członkowskim UE 2 V 2004 r. – powstanie rządu Marka Belki 27 I 2005 r. – 60. rocznica wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz_Birkenau 2 IV 2005 r. – śmierć Jana Pawła II 25 IX 2005 r. – wybory parlamentarne; zwycięstwo PiS 9 i 23 X 2005 r. – Lech Kaczyński prezydentem 31 X 2005 r. – zaprzysiężenie rządu Kazimierza Marcinkiewicza 2 II 2006 r. – podpisanie tzw. paktu stabilizacyjnego (PiS, Samoobrona, LPR) 25-28 V 2006 r. – pielgrzymka papieża Benedykta XVI do Polski 14 VII 2006 r. – powstanie rządu Jarosława Kaczyńskiego 7 IX 2007 r. – decyzja o skróceniu kadencji Sejmu 21 X 2007 r. – wybory parlamentarne; zwycięstwo PO 16 XI 2007 r. – powstanie gabinetu Donalda Tuska 21 XII 2007 r. – przystąpienie Polski do strefy Schengen Państwo - Polska Chronologia najważniejszych wydarzeń z lat 1914-2007Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 II RPZmiany na terytorium Polski w latach 1914-1945
Dział I - Epoka odrodzenia. Cywilizacje pozaeuropejskie. Wielkie odkrycia geograficzne. Ekspansja kolonialna. Przemiany społeczno-gospodarcze w Europie. Kultura renesansu. DZIEŁA RENESANSOWE NA KARTKÓKĘ. Reformacja i jej skutki. Kontrreformacja.
Zjednoczone w drugiej połowie XIX wieku – dualizm społeczno-ekonomiczny Stanów Zjednoczonych – problem niewolnictwa – wybuch wojny domowej – wojna secesyjna – skutki wojny secesyjnej – USA w drugiej połowie XIX wieku – wyjaśnia znaczenie terminów: secesja, Unia, Konfederacja, wojna totalna, izolacjonizm – zna daty: wojny secesyjnej (1861– 1865 r.) – identyfikuje postać Abrahama Lincolna – omawia różnice w podejściu do koncepcji ustrojowej między Północą a Południem – wyjaśnia, dlaczego wojnę secesyjną można uznać za wojnę totalną. – wyjaśnia znaczenie terminów: abolicjo-nizm, eksterminacja – zna daty: wybrania Abrahama Lincolna na prezydenta (1860 r.), ogłoszenia secesji przez Karolinę Południową (XII 1860 r.), ataku na Fort Sumter (12 IV 1861 r.), ogłosze-nia Proklamacji emancypacyjnej (IX 1862 r.), zniesienia niewolnictwa (1863 r.), bitwy pod Gettysburgiem (1-3 VII 1863 r.), zabój-stwa prezydenta Lincolna (14 IV 1865 r.) – identyfikuje postacie: Roberta F. Lee, Ulyssesa S. Granta – wyjaśnia znaczenie terminów: osadnictwo farmerskie, planta-cja, jankesi, Ku-Klux-Klan – zna daty: powstania Johna Browna (1859 r.), I bitwy nad Bull Run (VII 1861 r.), bitwy nad Antietam (IX 1862 r.), zdobycia Nowego Orleanu (V 1862 r.), uchwalenia Ustawy o osadnic-twie (V 1862 r.), podpisania aktu bezwarunkowej ka-pitulacji w Appomattox (9 IV 1865 r.) – identyfikuje postacie: Johna Browna, Jeffersona Davisa, Williama T. – zna daty: kompromisu Missouri (1820 r.), sprawy Dreda Scotta (1847 r.), bitew pod Fredericksburgiem i Chancellorsville (1862 r.), zdobycia Vicksburga (1863 r.) – identyfikuje postacie: Dreda Scotta, Philipa Sheridana – porównuje armie stron walczących w wojnie secesyjnej – przedstawia wpływ wybitnych dowódców wojskowych na losy wojny secesyjnej – wymienia czynniki, które zadecydowały o porażce wojsk Konfederacji w starciu z Unią. – ocenia sposób rozwiązania problemu niewolnictwa w czasie wojny secesyjnej i jego społeczne skutki. – przedstawia różnice w rozwoju gospodarczym i społecznym USA – omawia skutki wojny secesyjnej – wymienia czynniki umożliwiające stały wzrost wartości produkcji gospodarczej USA. Shermana – wyjaśnia, na czym polegał dualizm w rozwoju społeczno-ekonomicznym Stanów Zjednoczonych – charakteryzuje problem niewolnictwa w USA przed wybuchem wojny secesyjnej – przedstawia okoliczności wybuchu wojny secesyjnej – omawia przebieg działań zbrojnych w czasie wojny secesyjnej – przedstawia rozwój gospodarczy USA po wojnie secesyjnej. 2. Zjednoczenie Włoch – różne koncepcje zjednoczenia Włoch – polityka Camillo Cavoura wobec Francji – wyjaśnia znaczenie terminu: Czerwony Krzyż – zna daty: „wyprawy tysiąca” (V 1860 r.), wojny z – wyjaśnia znaczenie terminów: risorgimento, „wyprawa tysiąca” – zna daty: bitew pod Magentą i – wyjaśnia znaczenie terminu: „czerwone koszule” – zna daty: rozejmu w Villafranca di Verona (1859 r.), – wyjaśnia znaczenie terminu: bersalierzy – zna daty: zamachu terrorystycznego na Napoleona III (1858 r.), układu francuski-– przedstawia i ocenia sytuację Państwa Kościelnego w kontekście powstania Królestwa Włoch. – polityka zagraniczna II Cesarstwa Francuskiego – wojna z Austrią – zjednoczenie kraju – powstanie Królestwa Włoch Austrią (1866 r.), zjednoczenia Włoch (1871 r.) – identyfikuje postacie: Giuseppe Garibaldiego, Wiktora Emanuela II, Camillo Cavoura – wymienia etapy jednoczenia Włoch. Solferino (VI 1859 r. ), powstania Czerwonego Krzyża (1863 r.), bitwy pod Custozzą (VI 1866 r.) – identyfikuje postacie: Giuseppe Mazziniego, Napoleona III – przedstawia oko-liczności powstania Czerwonego Krzyża – opisuje etapy jednoczenia Włoch – wymienia główne wydarzenia polityczne w Europie, które wpłynęły na zjednoczenie Włoch. plebiscytu w środkowych Włoszech (1860 r.), zajęcia Królestwa Obojga Sycylii przez Garibaldiego (X 1860), koronacji Wiktora Emanuela II na króla Włoch (III 1861 r.), pokoju w Wiedniu (1866 r.), przyłączenia Rzymu do Królestwa Włoch (1870 r.) – identyfikuje postacie: Jeana-Henri’ego Dunanta, Franciszka Józefa I, Piusa IX – wskazuje na mapie etapy jednoczenia Włoch – przedstawia różne koncepcje jednoczenia Włoch – opisuje stosunki Królestwa Sardynii z Francją i ich wpływ na proces jednoczenia Włoch sardyńskiego w Plombières-les-Bains (1858 r.), interwencji francuskiej w Meksyku (1861-1863 r.), ultimatum au-striackiego wobec Królestwa Sardynii (1859 r.) – charakteryzuje politykę zagraniczną Francji za czasów II Cesarstwa i jej skutki – omawia różnice w rozwoju gospodarczym Włoch. – przedstawia przebieg i skutki wojny Królestwa Sardynii z Austrią – wyjaśnia, dlaczego Pius IX ogłosił się „więźniem Watykanu” – omawia politykę Włoch po zjednoczeniu. 3. Zjednoczenie Niemiec i powstanie Austro-Węgier – koncepcje zjed-noczenia Niemiec – wojny z Danią i Austrią – wojna francusko-pruska – powstanie II Rzeszy – powstanie dualistycznej monarchii austro-węgierskiej – zna daty: wojny prusko-duńskiej (1864 r.), wojny prusko-austriackiej (1866 r.), wojny francusko-pruskiej (1870-1871 r.), proklamowania II Rzeszy Niemieckiej (18 I 1871 r.) – identyfikuje postać: Ottona von Bismarcka – przedstawia rolę Prus w jednoczeniu państw niemieckich – wyjaśnia, jakie znaczenie dla Europy miało powstanie – wyjaśnia znaczenie terminów: Związek Północnoniemiecki, „żelazny kanclerz” – zna daty: objęcia stanowiska premiera rządu pruskiego przez O. von Bismarcka (1862 r.), bitwy pod Sadową (VII 1866 r.), utworzenia Związku Pónocnoniemieckie-go (1867 r.), bitwy pod Sedanem (IX 1870 r.), zdobycia Metzu (X 1870 r.), pokoju we Frankfurcie nad – wyjaśnia znaczenie terminu: depesza emska – zna daty: układu prusko-francuskiego (1865 r.), sojuszu prusko-sardyńskiego (1866 r.), pokoju w Pradze (VIII 1866 r.), nadania konstytucji części austriackiej monarchii habsburskiej (1867 r.) – identyfikuje postacie: Helmutha von Moltke, Agenora Romualda – zna daty: podpisania rozejmu w wojnie francusko-pruskiej (I 1871 r.), ery Bacha (1849– 1859 r.), dyplomu październikowego (1860 r.), patentu ludowego (1861 r.) – identyfikuje postacie: Leopolda Hohenzollerna, Aleksandra von Bacha, Gyuly Andrássy’ego – wyjaśnia, na czym polegała przewaga armii pruskiej nad wojskami innych – ocenia politykę O. von Bismarcka i jego wpływ na stosunki międzynarodowe. cesarstwa niemieckiego. Menem (V 1871 r.), powstania duali-stycznej monarchii austro-węgierskiej (1867 r.) – identyfikuje posta-cie: Wilhelma I Hohenzollerna, Franciszka Józefa I, Napoleona III – charakteryzuje politykę Ottona von Bismarcka – wyjaśnia, na czym polegał pruski militaryzm – przedstawia okoliczności proklamowania II Rzeszy Niemieckiej. Gołuchowskiego – wskazuje na mapie etapy jednoczenia Niemiec – omawia koncepcje jednoczenia Niemiec – przedstawia przyczyny, przebieg i skutki wojny prusko-duńskiej – przedstawia przyczyny, przebieg i skutki wojny prusko-austriackiej – omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny francusko-pruskiej – przedstawia przyczyny i skutki powstania dualistycznej monarchii austro-węgierskiej. krajów europejskich – omawia strukturę narodowościową Austro-Węgier. 4. Kolonializm – nowa fala kolonializmu – kolonizacja Afryki – konflikty kolonialne w Afryce – wyjaśnia znaczenie terminów: kolonializm, Pax Britannica – zna czas dominacji Pax Britannica – wyjaśnia znaczenie terminu: dominium – zna daty: powstania sipajów (1857–1859 r.), I wojny opiumowej – wyjaśnia znaczenie terminów: mahdi, Burowie – zna daty: przekształcenia Egiptu w protektorat – zna daty: bitwy pod Aduą (1896 r.), bitwy pod Isandlwa-ną (1878 r.), rozwią-zania Kompanii Wschodnioindyjskiej – ocenia politykę kolonialna Wielkiej Brytanii. – posiadłości europejskie w Azji – potęga imperium brytyjskiego – walki o wpływy w Chinach – światowe szlaki handlowe (1856–1914 r.) – identyfikuje postać Wiktorii I – omawia przyczyny ekspansji kolonialnej mocarstw europejskich w XIX w. – wyjaśnia, dlaczego Wielką Brytanię na-zywano „imperium, nad którym nie zachodzi słońce”. (1839–1842 r.), powstania tajpingów (1851–1864 r.), II wojny opiumowej (1856-1860 r.), budowy Kanału Sueskiego (1859– 1869 r.) – identyfikuje postacie: Cecila Johna Rhodesa, Ferdinanda de Lessepsa – wymienia przyczyny kolonizacji Afryki – omawia walkę państw europejskich o wpływy w Chinach – wyjaśnia, jakie znaczenie miała budowa kanałów łączących morza i oceany. brytyjski (1882 r.), rozpoczęcia podboju Algierii przez Francję (1830 r.), zajęcia Tunezji przez Francuzów (1881 r.), powstania Mahdiego w Sudanie (1881– 1898 r.), traktatu w Nankinie (1842 r.), budowy Kanału Kilońskiego (1887–1895 r.), budowy Kanału Panamskiego (1881– 1914 r.), uzyskania statusu dominium przez Kanadę (1867 r.) i Australię (1901 r.) – identyfikuje postacie: Henry’ego Mortona Stanleya, Davida Livingstone’a, Muhammada Ahmada (Mahdiego) – wskazuje na mapie posiadłości kolonialne państw (1858 r.) – przedstawia przykłady walki mieszkańców Afryki z Europejskimi kolonizatorami – tłumaczy, dlaczego niektóre zamorskie kraje takie jak Kanada i Australia uzyskały status dominium – wyjaśnia, dlaczego Brytyjczycy nie chcieli pogodzić się z istnieniem niezależnych republik burskich – uzasadnia, dlaczego działania europejskich mocarstw w Azji różniły się od ich postępowania w koloniach afrykańskich. europejskich w XIX w. – omawia proces kolonizacji Afryki – przedstawia proces kolonizacji Azji – opisuje strategię, jaka przyświecała Brytyjczykom przy zajmowaniu kolejnych kolonii – wymienia przyczyny wybuchu w Indiach powstania przeciwko Brytyjczykom w 1857 r. – opisuje etapy powstawania brytyjskiego imperium kolonialnego. 5. Nowy podział polityczny świata – Europa pod ko-niec XIX w. – wojna rosyjsko-turecka – kongres berliński – Stany Zjednoczo-ne na przełomie – wyjaśnia znaczenie terminów: militaryzm, polityka otwartych drzwi – zna daty: kongresu berlińskiego (VI–VII 1878 r.), wojny – wyjaśnia znaczenie terminów: „sojusz trzech cesarzy”, szogun, epoka Meiji, obóz koncentracyjny – zna daty: „sojuszu trzech cesarzy” – wyjaśnia znaczenie terminu: dyplomacja dolarowa – zna daty: wojny rosyjsko-tureckiej (1877–1878 r.), pokoju w San – wyjaśnia znaczenie terminu: nawalizm – zna daty: antytureckiego powstania w Hercegowinie (1875 r.), Bułgarii, Serbii i – ocenia wpływ kongresu berlińskiego na ład międzynarodowy – ocenia politykę Brytyjczyków wobec Burów. wieków – Japonia – mocarstwo azjatyckie – wojny burskie – wojna rosyjsko-japońska rosyjsko-japońskiej (1904–1905 r.) – identyfikuje postacie: Wiktorii I, Mikołaja II – przedstawia polityczną rolę państw europejskich pod koniec XIX w. – wymienia konsekwencje rywalizacji mocarstw na Dalekim Wschodzie. (1873 r.), epoki Meiji (1868–1912 r.), I wojny burskiej (1880–1881 r.), II wojny burskiej (1899–1902 r.), powstania bokserów w Chinach (1899– 1901 r.) – identyfikuje postacie: Aleksandra II, Ottona von Bismarcka, Mutsuhito, Cecila Johna Rhodesa – wskazuje na mapie kierunki ekspansji Japonii – omawia przyczyny i skutki modernizacji Japonii w II połowie XIX w. – przedstawia przyczyny i skutki wojen burskich – omawia przyczyny i skutki powstania bokserów w Chinach – przedstawia przyczyny i skutki Stefano (III 1878 r.), uzupełnienia doktryny Monroe’a (1904 r.), powstania Związku Afryki Południowej (1910 r.), bitwy pod Mukdenem (II–III 1905 r.), bitwy pod Cuszimą (V 1905 r.), traktatu pokojowego w Portsmouth (IX 1905 r.), aneksji Korei przez Japonię (1910 r.) – identyfikuje postacie: Benjamina Disraeliego, Theodora Roosevelta, Paula Krugera – wskazuje na mapie tereny będące strefą wpływów brytyjskich na Dalekim Wschodzie – omawia politykę zagraniczna Stanów Zjednoczonych w II połowie XIX w. Czarnogórze (1876 r.), tajnej konwencji Rosji i Austro-Węgier (1877 r.),oblężenia Plewny (1878 r.), bitwy pod Płowdiwem (I 1878 r.), wojny amerykańsko-hiszpańskiej (1898 r.), konferencji pokojowej w Paryżu (1898 r.), sojuszu brytyjsko-japońskiego (1902 r.), zdobycia Port Artur (I 1905 r.) – identyfikuje postać Alfreda Thayera Mahana – omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877–1878 r. – wyjaśnia, czym różniły się decyzje kongresu berlińskiego od tych, które zapadły w wojny rosyjsko-japońskiej. – wyjaśnia, na czym polegała polityka dolarowa USA – wyjaśnia, jakie były skutki przełamania przez Amerykanów izolacji Japonii – przedstawia prze-bieg wojny rosyjsko-japońskiej – charakteryzuje politykę nowych mocarstw światowych – Stanów Zjednoczonych i Japonii. 1815 r. w Wiedniu – wyjaśnia, jaki wpływ na politykę międzynarodową miał konflikt między Koroną Brytyjską a Burami w Afryce. 6. Epoka węgla i stali – przemiany w rolnictwie – rozwój nauk przyrodniczych – rozwój przemysłu – zmiany w transporcie i komunikacji – era elektryczności – rozwój telekomunikacji – stare i nowe – wyjaśnia znaczenie terminów: płodozmian, asymilacja – zna daty: ogłoszenia teorii doboru naturalnego i ewolucyjnej genezy gatunków (1859 r.), skonstruowania telefonu (1876 r.), udoskonalenia żarówki (1880 r.) – wyjaśnia znaczenie terminów: melioracja, teoria ewolucji – zna daty: skonstruowania lampy naftowej (1853 r.), opracowania układu okresowego pierwiastków (1869 r.), skonstruowania turbiny parowej – wyjaśnia znaczenie terminu: melting pot – zna daty: odkrycia promieniotwórczości (1896 r.), odkrycia polonu i radu (1898 r.), uruchomienia pierwszej elektrowni miejskiej w Nowym Jorku (1882 r.), opatentowania radiostacji (1896 r.), pierwszej publicznej – zna daty: odkrycia J. Daltona (1808 r.), teorii elektromagnetyzmu (1820 r.), odkrycia praw oporu elektrycznego (1826 r.), wynalezienia aluminium (1827 r.) – identyfikuje postacie: Jönsa Jacoba Berzeliusa, Humphry’a – ocenia wpływ przemian cywilizacyjnych XIX w. na standard życia społeczeństwa europejskiego. potęgi gospodarcze – migracje – identyfikuje postacie: Charlesa Darwina, Marii Skłodowskiej-Curie, Thomasa Edisona, Grahama Bella, Alfreda Nobla – wyjaśnia, jakie znaczenie miała teoria ewolucji ogłoszona przez Ch. Darwina – wyjaśnia, dlaczego wiek XIX określa się mianem „wieku węgla i stali”. (1884 r.), wynalezienia czterosuwowego silnika spalinowego (1876 r.), pierwszego udanego lotu samo-lotem (1903 r.), ustanowienia Nagrody Nobla (1901 r.) – identyfikuje postacie: Dymitra Mendelejewa, Ignacego Łukasiewicz, Gottlieba Daimlera, Karla Benza, Rudolfa Diesla, Wilbura i Orville’a Wrightów, Guglielma Marconiego – przedstawia założenia teorii ewolucji Ch. Darwina – wymienia cechy charakterystyczne ery elektryczności – wyjaśnia, jakie znaczenie miał rozwój transmisji radiowej (1909 r.), opatentowania dynamitu (1867 r.) – identyfikuje postacie: Karola Olszewskiego, Zygmunta Wróblewskiego, Johna Daltona, Georga Ohma, Michaela Faradaya, Antoine'a Henriego Becquerela, Wernera von Siemensa – wskazuje na mapie główne kierunki migracji Europejczyków na przełomie XIX i XX w. – omawia przemiany w rolnictwie w II połowie XIX w. – wymienia najważ-niejsze wynalazki w dziedzinie chemii, fizyki i nauk biologicznych Davy’ego, Pierre’a Curie, Hansa Christiana Orsteda, Rudolfa Virchowa, Charlesa Parsonsa, Étienne’a Lenoira, Nikolausa Otto – przedstawia przyczyny nierównomiernego rozwoju rolnictwa w II połowie XIX w. – omawia przemiany w dziedzinie produkcji stali i surówki żelaza – omawia przemiany w przemyśle chemicznym. telekomunikacji – wymienia państwa, które pełniły rolę potęg gospodarczych w II połowie XIX w. – przedstawia przyczyny coraz większej popularności nowych środków transportu na początku XX w. – omawia zmiany w transporcie i komunikacji – charakteryzuje zjawisko migracji w II połowie XIX w. 7. Przemiany ustrojowe i nowe ideologie – upowszechnienie się systemów demokratycznych – rozwój partii politycznych i podział ideologiczny systemów partyjnych – anarchiści i syndykaliści – I Międzynaro-dówka – Komuna Paryska – socjaldemokracja i komunizm – chrześcijańska – wyjaśnia znaczenie terminów: demokratyzacja, partia polityczna, komunizm, pluralizm, nacjonalizacja, nacjonalizm, antysemityzm – identyfikuje postać Karola Marksa – wyjaśnia, na czym polegała demokratyzacja życia politycznego – przedstawia okoliczności – wyjaśnia znaczenie terminów: anarchizm, proletariusze, laicyzacja, socjaldemokracja, bolszewicy, społeczna nauka Kościoła, chadecja, syjonizm, szowinizm – zna daty: wprowadzenia powszechnego prawa dla mężczyzn we Francji (1848 r.), uzyskania praw wyborczych przez – wyjaśnia znaczenie terminów: wigowie, torysi, syndykalizm, komunardzi, rewizjonizm, reformizm, mienszewicy – zna daty: założenia I Międzynarodówki (1864 r.), szturmu wersalczyków na Paryż (V 1871 r.), I Światowego Kongresu Syjonistycznego (1897 r.) – wyjaśnia znaczenie terminu: darwinizm społeczny – zna daty: powstania Partii Pracy (1900 r.), powołania Komitetu Centralnego Gwardii Narodowej (III 1871 r.), wyborów do Komuny Paryża (III 1871 r.) – identyfikuje postacie: Fernanda Pelloutiera, Louisa Adolphe,a Thiersa, Floriana – ocenia wpływ nowych ruchów i partii politycznych na proces demokratyzacji państw europejskich. demokracja – nacjonalizm – syjonizm narodzin i skutki nacjonalizmu. kobiety w Nowej Zelandii (1893 r.), Komuny Paryskiej (III–V 1871 r.), utworzenia II Międzynarodówki (1889 r.), ogłoszenia encykliki Rerum novarum przez Leona XIII (1891 r.) – identyfikuje postacie: Michaiła Bakunina, Piotra Kropotkina, Eduarda Bernsteina, Leona XIII, – omawia kierunki rozwoju partii politycznych w Europie – wyjaśnia, jakie możliwości dawało robotnikom powstanie partii socjalistycznych – przedstawia narodziny i założenia programowe chrześcijańskiej demokracji – identyfikuje posta-cie: Georgesa Sorela, Jeana Blanca, Louisa Blanqui, Pierre’a Proudhona, Jarosława Dąbrowskiego, Walerego Wróblewskiego, Theodora Herzla – przedstawia systemy wyborcze w państwach europejskich – opisuje system partyjny Wielkiej Brytanii – przedstawia założenia programowe anarchistów, syndykalistów, socjalistów i socjaldemokratów – omawia okoliczno-ści zwołania I i II Międzynarodówki – przedstawia przebieg Komuny Paryskiej Trawińskiego, Karla Kautsky‘ego, Alexandre’a Mille-randa, Lwa Martowa – wyjaśnia, dlaczego działania anarchistów cieszyły się uznaniem rewolucjonistów – tłumaczy, dlaczego Polacy chętnie wstępowali w szeregi rewolucjonistów – wyjaśnia, dlaczego Leona XIII nazywano „papieżem robotników”. – przedstawia okoliczności wybuchu i skutki Komuny Paryskiej. – omawia przyczyny i skutki rozłamu w ruchu socjalistycznym w II połowie XIX w. – omawia przyczyny powstania ruchu syjonistycznego. 8. Piękna epoka – rozwój cywilizacyjny i zmiany w życiu codziennym – zmiany w miastach – rozwój medycyny i higieny – emancypacja kobiet – upowszechnienie oświaty – rozwój czytelnictwa i literatury – malarstwo i architektura przełomu wieków – kultura masowa i upowszechnienie sportu – wyjaśnia znaczenie terminów: emancypacja, realizm, naturalizm, impresjonizm, symbolizm, secesja, kultura masowa – identyfikuje posta-cie: Ludwika Pasteura, Wilhelma Röntgena, Fryderyka Nietzschego, Honoré de Balzaca, Aleksandra Dumasa, Juliusza Verne’a, Claude’a Moneta, Vincenta van Gogha – wymienia zmiany wprowadzane w miastach na przełomie XIX i XX w., które wpłynęły – wyjaśnia znaczenie terminów: sufrażystki, eklektyzm – zna daty: wynalezienia lampy rentgenowskiej (1895 r.), skonstruowania kinematografu (1895 r.)
ŚWIAT W LATACH 1860-1914 17. Ready to learn ZIEMIE POLSKIE W LATACH 1864-1914 18. Ready to learn I WOJNA ŚWIATOWA 19. Ready to learn
Łatwo i szybko wyszukaj materiały do zajęć Część Część 3. Lata 1815-1939 Dział III. Świat w latach 1860-1914 Materiały dla nauczyciela (11) Prowadzenie lekcji Sprawdzanie wiedzy Filtry \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 \ Część 3. Lata 1815-1939 \ III. Świat w latach 1860-1914 Pobierz wszystkie Z bieżącej strony
Study with Quizlet and memorize flashcards containing terms like Podzielenie USA na dwie strefy gospodarcze w XIX wieku, Powody konfliktu, Kompromis Missouri and more.
Konflikt światowy z lat 1914-1918 nazywany jest obecnie I wojną światową – była to jedna z najbardziej niszczycielskich wojen w dziejach ludzkości. W wyniku działań wojennych zginęło na świecie ponad 8,5 mln ludzi, 21,2 mln ludzi zostało rannych, 65 mln ludzi zmobilizowano. Do tego należy dodać osoby zmarłe w wyniku największej jak dotychczas pandemii lat 1918-1919 mającej podłoże w trwającej wówczas wojnie. Szacuje się, że grypa hiszpanka zabiła od pięćdziesięciu do stu milionów ludzi na całym świecie. Jak doszło do tego kataklizmu i czy musiało do niego dojść? Historia wojen nigdy nie zaczyna się od pierwszego wystrzału, lecz ma głębsze korzenie, składa się z wielu elementów, które kumulując się, rodzą w efekcie wojnę. Wystarczyła jedna iskra, jaką było zabicie arcyksięcia Ferdynanda w Sarajewie, by rozpocząć efekt domina prowadzący do wybuchu I wojny światowej, która rozprzestrzeniła się na cały świat. Śmiało można rzec, że wszystko zaczęło się prawie sto lat wcześniej na Kongresie Wiedeńskim. Pokonany Napoleon Bonaparte został wygnany z Francji na wyspę Świętej Heleny, cztery zwycięskie kraje – Rosja, Prusy, Austria i Wielka Brytania – podzieliły swoje strefy wpływu w Europie. Kongres miał stanowić podwaliny pod wieczysty pokój między głównymi jego sygnatariuszami, a jednym z postulatów była równowaga sił. O tym, że wieczysty pokój między czterema mocarstwami jest fikcją, przekonano się czterdzieści lat później w czasie wojny krymskiej. Żaden z krajów podpisujących porozumienie nie wyzbył się aspiracji do ewentualnego zagarnięcia nowych terytoriów, które byłyby w obszarze zainteresowań innych. Rosja od wieków patrzyła łakomym okiem na Bałkany i cieśninę bosforską będącą bramą z Morza Czarnego do Śródziemnego. Oprócz samej cieśniny jest jeszcze Konstantynopol, centrum handlu i kolebka prawosławia. Słabnące z każdą dekadą Imperium Osmańskie nie było już takim zagrożeniem dla Europy jak jeszcze dwieście lat wcześniej. Rozległe tereny na Bliskim Wschodzie i Bałkanach nie były obojętne rosnącym w siłę sąsiadom. Wygrana koalicji rosyjskiej z Turcją w czasie wojny w latach 1877-78 spowodowała zagarnięcie przez Rosję Besarabii i południowej Ukrainy wraz z Krymem. Powstało nowe państwo, księstwo Bułgarii, Rumunia powiększyła się o region Dobrudży, a prawosławna Serbia z Czarnogórą uzyskały formalną niepodległość. Wszystkie zmiany w tej części Europy ratyfikowano, podpisując pokój między Turcją a jej wrogami w trakcie konferencji pokojowej w Berlinie w 1878 roku. Rosja, oprócz dążenia do zagarnięcia prawosławnych Bałkanów będących pod jarzmem osmańskim, kierowała się także ku Azji środkowej i Kaukazowi. Do końca XIX wieku Rosja graniczyła z Anglią w Afganistanie i Japonią na dalekim wschodzie. Prusy, które po wojnach napoleońskich były mocno osłabione, w ciągu pięćdziesięciu lat stworzyły w środkowej Europie państwo, z którym trzeba było się liczyć. W 1862 roku premierem Prus i jednocześnie ministrem spraw zagranicznych został Otto von Bismarck. Mimo że Prusy były tylko jednym z państw związkowych Związku Niemieckiego powstałego po kongresie Wiedeńskim pod faktycznym przewodnictwem Austrii, to dążyły za czasów Bismarcka do lokalnej hegemoni i parły do uniezależnienia się od Wiednia. W 1864 roku wybuchła wojna między Prusami i Austrią a Danią o Szlezwik i Holsztyn będący częścią Związku Niemieckiego. Dania przegrała, w wyniku czego zrzekła się prowincji Holsztyn na rzecz Austrii i Szlezwiku na rzecz Prus. To spowodowało, że świadomy swojej siły Bismarck dążył do konfrontacji z Austrią i zjednoczenia Związku Niemieckiego pod przewodnictwem Prus. W 1866 roku doszło do wojny Prus z Austrią o Holsztyn. Koalicja Austrii, Królestwa Hanoweru, Księstwa Nassau, Hesji i Wolnego Miasta Frankfurt przegrały z dobrze uzbrojoną i dowodzoną armią Pruską. Rozwiązano Związek Niemiecki, powołując w jego miejsce Związek Północnoniemiecki pod przewodnictwem Prus, niezależny od Austrii, która nie była już zagrożeniem dla pruskich ambicji. Bismarck nie osłabił jej jednak znacząco, gdyż obawiał się reakcji Francji, Anglii i Rosji. Nie upokorzył także sąsiada paradą zwycięstwa, zatem stosunki na linii Berlin – Wiedeń mogły się z każdym rokiem poprawiać. Wygrane z Danią i Austrią stanowiły preludium do zjednoczenia Niemiec pod przywództwem Prus. Na drodze do zjednoczenia stała jeszcze Francja. Dążenie przez Bismarcka do wojny z nią było jasne, brakowało tylko pretekstu. Sfabrykowana przez Bismarcka depesza zwana emską obraziła Francję i sprowokowała ją do wypowiedzenie wojny Prusom. Tło tej sprawy toczyło się o próby obsadzenia przez Prusy pustego tronu w Hiszpanii osobą księcia Leopolda von Hohenzollern-Sigmaringena, na co nie zgadzała się Francja. Wojna trwająca od 19 lipca 1870 roku do 10 maja 1871 roku zakończyła się klęską Francji, utratą Alzacji i części Lotaryngii, zapłaceniem ogromnej kontrybucji w wysokości pięciu miliardów franków w złocie, upokarzającą Francję defiladą zwycięstwa w Paryżu oraz proklamowaniem II Rzeszy Niemieckiej w Wersalu. Między 1872 i 1873 rokiem doszło do serii spotkań i konsultacji na najwyższych strzeblach pomiędzy II Rzeszą, Austro-Węgrami a Rosją. Pod koniec 1873 roku podpisano umowę zwaną porozumieniem trzech cesarzy, która gwarantowała status quo w Europie i stanowiła o wzajemnej pomocy w razie wojny z innym państwem. Było to ukoronowanie polityki zagranicznej kanclerza Bismarcka, który nie dość, że izolował na arenie międzynarodowej pobitą Francję, to na dodatek wiązał umowami najpotężniejszy kraj Europy – Rosję. II Rzesza stała się ważnym graczem w Europie, krajem, który miał aspirację nie tylko zostania hegemonem w Europie, ale także potęgą kolonialną. Anglia i Francja miały już swoje kolonie w Afryce, Azji i Ameryce Południowej. Rosyjska ekspansja dotyczyła terenów wschodniej Azji. Stany Zjednoczone, kierujące się w swojej polityce zagranicznej doktryną Monroe’a, nie rościły sobie pretensji do innych kontynentów za wyjątkiem obu Ameryk i wysp Pacyfiku. W tej sytuacji planiści Berlina widzieli tylko jedno rozwiązanie: eksplorację Czarnego Lądu i nieskolonizowanych wysp na Pacyfiku. W latach 1884-85 z inicjatywy Portugalii doszło w Berlinie do spotkania przedstawicieli państw europejskich w celu omówienia przyszłego podziału koloni w Afryce. Do tego czasu państwa europejskie miały swoje faktorie handlowe nad morzem, lecz nie kolonizowały obszarów w głąb czarnego lądu. Do 1895 roku na terenie Afryki ocalały tylko dwa niepodległe kraje: Liberia i Etiopia. Lata 1884-1899 to czas gorączkowego nadrabiania strat w ekspansji kolonialnej przez II Rzeszę. W 1884 roku na terytorium dzisiejszej Namibii powstała Niemiecka Afryka Południowo-Zachodnia, Togoland nad Zatoką Gwinejską oraz kolonia w Kamerunie gdzie od 1864 roku istniała faktoria. W 1885 roku na terenach dzisiejszej Tanzanii, Rwandy i Burundi powstała Niemiecka Afryka Wschodnia. Oprócz tego Niemcy posiadły kolonie na wyspach Pacyfiku: Samoa, Palau, Karoliny, Wyspy Marshalla i Mariany. Wilhelm II Jak przedstawiała się sytuacja polityczna pod koniec XIX wieku w Azji? Chiny za czasów panowania dynastii Qing do połowy XIX wieku były zamknięte na świat. Dopiero wojny opiumowe, jakie Chiny prowadziły z Anglią i Francją, w pewien sposób otworzyły Kraj Środka na inne kultury i nowinki technologiczne zachodu. Niemniej jednak Chiny były państwem słabym i zacofanym, co łatwo wykorzystały największe kraje Europy, zakładając na terenie Chin liczne faktorie i centra handlowe. Japonia, będąca do 1867 roku krajem o ustroju feudalnym, w ciągu zaledwie trzech dekad otworzyła się na świat pod względem mentalnym i technologicznym. Kraj Kwitnącej Wiśni pobierał to, co było w owym czasie najlepsze, od Anglii, Francji, Stanów Zjednoczonych i Niemiec. Konstytucja, prawodawstwo, kolej, armia wzorowana na europejskich, stocznie, nowoczesne uzbrojenie armii lądowej, okręty wojenne – to wszystko zostało przeszczepione do Japonii i zaowocowało niewiarygodnym wręcz uprzemysłowieniem kraju. Wraz z rosnącą potęgą gospodarczą Japonii szły aspiracje zostania liczącym się krajem na dalekim wschodzie. W 1894 roku doszło do wojny z upadającymi Chinami. W ciągu niespełna roku japońska armia pokonała Chińczyków i wymusiła na Państwie Środka upokarzający pokój, na mocy którego Japonia zajęła Tajwan i Koreę, dostała nieograniczony dostęp do portów chińskich oraz kontrybucję. Japonia stała się wówczas naturalnym zagrożeniem dla carskiej Rosji, która od dawna interesowała się Koreą i Mandżurią. Nic dziwnego zatem, że dekadę później doszło do wojny. W latach 1904-1905 Japonia doszczętnie zniszczyła dwie z trzech rosyjskich flot w bitwie pod Cuszimą, zajęła niezamarzający zimą Port Arthur i pokonała kraj, który od kongresu wiedeńskiego aspirował do miana potęgi militarnej. Mikołaj II Jak się okazało po wojnie z Japonią, Rosja była „kolosem na glinianych nogach”. Owszem: miała niemal nieskończone zasoby ludzkie, lecz sam kraj, pogrążający się w anarchii i zacofany gospodarczo, nie był w stanie samoistnie bez sojuszy wojskowych dyktować innym swoich racji. Rosja, widząc zagrożenie ze strony II Rzeszy, podpisała w 1892 roku wzajemne porozumienie z osłabioną III Republiką Francuską, na mocy którego oba państwa gwarantowały wzajemną pomoc w razie wybuchu wojny. Owo dwuporozumienie było niejako koniecznością, gdyż dekadę wcześniej podpisano sojusz pomiędzy II Rzeszą, Austro-Węgrami oraz Włochami. Sojusz ten, zwany potocznie trójprzymierzem, był wymierzony bezpośrednio w Rosję, czego bardzo obawiał się kanclerz Bismarck! Uważał on – i słusznie – że podpisanie paktu z Austro-Węgrami i Włochami spowoduje zbliżenie się Francji i Rosji do siebie, a w konsekwencji w razie ewentualnej wojny Rzesza będzie zmuszona do walki na dwa fronty. Bismarck nie pomylił się; notoryczne odrzucanie przez Berlin rosyjskich próśb o przedłużenie paktu z Rzeszą wygasającego w 1890 roku rzuciło niejako Rosję w objęcia Francji. Podpisanie trójprzymierza było ewidentnym zaprzeczeniem polityki wielkiego kanclerza, który tuż po wojnie z Francją był zwolennikiem porozumienia między Rzeszą, Austro-Węgrami i Rosją. Z perspektywy czasu zmiana orientacji i sojuszy politycznych w Europie prowadzonych przez II Rzeszę była niewybaczalnym błędem. O ile porozumienie trzech cesarzy było słuszne i izolowało mocno osłabioną Francję na arenie międzynarodowej, to reorientacja i podpisanie trójprzymierza było błędem tak politycznym, jak i wojskowym. Włochy, będące sygnatariuszem trójprzymierza, miały w owym czasie zatargi z Francją o Tunezję, którą oba kraje chciały kontrolować. Jak się miało okazać, w niedługim czasie konflikt ten załagodzono, a oczy Rzymu skierowały się na Libię będącą pod panowaniem Imperium Osmańskiego. Ponadto Włochy zastrzegły sobie, że nie będą prowadzić ewentualnej wojny z Wielką Brytanią, gdyż to nie leży w ich interesie. Stosunki dyplomatyczne Francji i Wielkiej Brytanii na przestrzeni XIX wieku znacząco się zmieniły i przechodziły różne fazy. W czasie wojen napoleońskich Zjednoczone Królestwo było zagorzałym wrogiem Francji i za wszelką cenę tworzyło koalicje w celu izolacji, osłabienia i ostatecznego pokonania Francji, gdyż jako wyspa wraz Wielka Brytania była w owym czasie państwem uzależnionym od dostaw surowców z zamorskich kolonii. Ponadto Anglicy zawsze dążyli do równowagi sił lądowych w Europie i supremacji na morzu. W czasie wojny krymskiej interesy obu krajów w basenie Morza Czarnego i na Bliskim Wschodzie były zagrożone przez Rosję. Tak więc po czterdziestu latach byli wrogowie zjednoczyli wysiłki, żeby przeciwstawić się Rosji. Był to czas, gdy na kontynencie europejskim nie było jeszcze drugiego silnego kraju oprócz Rosji. O ile wspólne starania w celu usunięcia kolejnego gracza na rynkach bliskowschodnich zakończyły się pełnym sukcesem, o tyle rywalizacja tych państw w Afryce trwała. Przykładem może być incydent w Faszodzie, małym miasteczku w południowo-wschodnim Sudanie. Wielka Brytania została uwikłana w sudańskie powstanie Mahdiego (1881-1899), którego celem było uniezależnienie się Sudanu od Egiptu, a później od Anglii. Na początku konfliktu sudańskiego Anglia nie zwracała uwagi na małą miejscowość na trasie handlowej z północy na południe Afryki. W momencie, gdy walki z sudańskimi rebeliantami dochodziły do pomyślnego dla Anglii końca, okazało się, że w Faszodzie stacjonuje francuski garnizon. Na całe szczęście dla obu krajów nie doszło do wojny, a spór, choć początkowo krwawy, zakończył się pokojowo. Kolejnym zgrzytem na linii Paryż – Londyn była sprzedaż przez Francję broni Burom, holenderskim osadnikom w południowoafrykańskich Transwalu i Oranii, które chciała uzależnić od siebie Anglia. W latach 1880-1881 doszło do wojny zwanej I wojną burską, którą Burowie wygrali, na pewien czas zapewniając sobie spokój – aż do 1886 roku, kiedy odkryto pokaźne złoża złota i diamentów. Rozpoczęła się gorączka złota, która zawładnęła umysłami wielu poszukiwaczy przygód, w głównej mierze Brytyjczykom. O ile I wojna burska była utarczką o nic nie znaczące tereny afrykańskie, o tyle po odkryciu złóż Transwal i Orania stały się łakomym kęsem dla Korony Brytyjskiej. Nic więc dziwnego, że Burowie zwrócili się o pomoc i zakup broni do wrogów swoich wrogów, to jest Niemiec i Francji. Brytyjczycy, mimo pomocy wysyłanej Burom z Berlina i Paryża wygrali II wojnę burską trwającą w latach 1899-1902, a widząc rosnącą z każdym rokiem siłę II Rzeszy, skłoniła się w 1904 roku do zawarcia sojuszu z Francją, trzy lata później zaś – także z Rosją. HMS Dreadnought należący do brytyjskiej marynarki wojennej, 1906 r. Sojusz z Francją zwany serdecznym porozumieniem (fr. Entente cordiale) był podyktowany układem sił w Europie, jaki zarysował się po podpisaniu przez II Rzeszę, Austro-Węgry i Włochy trójprzymierza. Utarczki z Francją w Afryce w latach poprzednich okazały się być mniej istotne w obliczu rosnącego zagrożenia ze strony wojowniczo nastawionych Wilhelmińskich Niemiec. Z każdym rokiem ich potęga budziła coraz większą trwogę w Londynie. Niemcy rozbudowywali flotę, modyfikowali armię, budowali potężną artylerię – to musiało budzić strach. Na dodatek Japonia, nowicjusz wśród światowych potęg, upokorzyła naturalnego wroga Niemiec w kontynentalnej Europie, Rosję. Gdy ta była słaba i wewnętrznie rozdarta, a Francja żądała rewanżu po upokorzeniu związanym z wojną prusko-francuską, te właśnie dwa kraje były wręcz idealnym partnerem do sojuszu dla Brytyjczyków i to z kilku powodów. Po pierwsze: Francja i Rosja graniczyły z Niemcami, co w przypadku konfliktu wymuszało na Niemcach wojnę na dwa fronty. Po drugie: główny ciężar walk na lądzie z Niemcami spoczywałby właśnie na tych krajach, a Albion zapewniałby dostawy surowców z kolonii, dominację na morzach oraz blokadę morską Niemiec. Po trzecie: Anglicy potrzebowali czasu na mobilizację, przeszkolenie i przerzucenie wojsk z Wysp oraz kolonii do Francji, co nie było rzeczą prostą, gdyż ich armia na początku wieku była wręcz minimalna w stosunku do armii Niemiec czy Rosji. Kolonizacja Afryki na początku XX wieku została praktycznie zakończona, ale nie wstrzymało to szukania coraz to nowych stref wpływu, wywierania nacisków i testowania przy tym przeciwników. W XIX wieku Maroko było teatrem dwóch wojen, z Francją w roku 1844 i Hiszpanią w latach 1859-1860. Oba kraje podporządkowały sobie sułtanat Maroka, ale nie na tyle, by nie pokusić się o jeszcze większe uzależnienie tego północnoafrykańskiego kraju. Na przełomie lat 1904 i 1905 Francja i Hiszpania, za cichym pozwoleniem Anglii, która wymusiła na Francji zrzeczenie się roszczeń do brytyjskiego panowania w Egipcie, postanowiły o włączeniu Maroka pod protekcję Paryża. Z pozoru błahe wydarzenie w odległym afrykańskim kraju mogło się stać zarzewiem konfliktu z Berlinem. Otóż w trakcie pertraktacji francusko-hiszpańsko-brytyjsko-marokańskich pretensje do Maroka zaczęły rościć sobie Niemcy. 31 marca 1905 roku z wizytą do Tangeru udał się sam cesarz II Rzeszy Wilhelm II. Nie była to pierwsza wizyta cesarza w krajach Bliskiego Wschodu, gdyż już wcześniej (1889) zwiedzał te rejony świata. Nie byłoby także nic dziwnego w tym, że jeden z monarchów objeżdża świat, gdyby nie to, że Niemcy, zresztą słusznie, uważali świat arabski za jawnie antybrytyjski. Pośrednie wspieranie Arabów w dążeniach niepodległościowych w krajach będących pod angielskim protektoratem było wyraźnie na rękę Berlinowi. Wizytę Wilhelma II w Tangerze można określić jako czysto prowokacyjny gest, który miał na celu zbadanie, jak silne jest „serdeczne porozumienie”. Plan wizyty został opracowany w Berlinie przez kanclerza Bernharda von Bülowa. Świat na chwilę wstrzymał oddech, ale na szczęście niemiecka prowokacja nie udała się, a cały spór rozstrzygnięto pokojowo na korzyść Francji w andaluzyjskiej miejscowości Algeciras w 1906 roku. Był to pierwszy kryzys marokański. Niemcy nie odpuszczali jednak i dalej sondowali sprawę marokańską. W 1908 roku doszło więc do kolejnego kryzysu marokańskiego. Tym razem sprawa tyczyła się dezerterów z Legii Cudzoziemskiej, którzy schronili się w niemieckim konsulacie w Casablance. Wzajemne oskarżenia o naruszenie eksterytorialności konsulatu, grożenie bronią jego przedstawicielowi i pobicie ochroniarza konsulatu spowodowało kolejne spięcie na linii Berlin – Paryż. W 1909 roku podpisano nawet porozumienie francusko-niemieckie w sprawie Maroka, lecz na fali protestów w Niemczech zerwano je. W 1910 roku następnym Francja oficjalnie starała się włączyć Maroko do swoich koloni, lecz w roku następnym doszło do powstania w Fezie przeciwko francuskiej władzy kolonialnej. Niemcy chcieli wykorzystać powstałe zamieszanie i wysłali do portu w Agadirze kanonierkę Pantera. Była to kolejna prowokacja niemiecka mająca na celu wysondowanie stanowczości Francji. W tym momencie Brytyjczycy zagrozili Rzeszy, że użyją floty w celu zaprowadzenia porządku. Dnia 4 listopada podpisano porozumienia kończące II kryzys marokański. Francja dostała Maroko pod protekcję, natomiast Niemcy w ramach rekompensaty powiększyli kolonię w Kamerunie. Ostatnim krajem liczącym się w europejskim układzie sił były Austro-Węgry. Kraj ten powstał formalnie rok po wojnie prusko-austriackiej. Była to monarchia dualistyczna, bardzo zróżnicowana pod względem etnicznym. Pomimo klęski roku 1866 Austro-Węgry ze względu na brak innych sojuszników w regionie zwróciły się do zacieśniania stosunków z II Rzeszą. Było to podyktowane nie tylko względami natury kulturalnej, historycznej czy językowej, ale także przez zatargi z sąsiadami. Młode państwo włoskie, które powstało w 1860 roku, zajęło w czasie wojny prusko-austriackiej Wenecję. Mimo podpisania w 1882 roku przez Włochy trójprzymierza, Austro-Węgry dość chłodno traktowały nowego sojusznika i zwracały wzrok na Górną Adygę (niem. Sud-Tirol) oraz utracony okręg wenecki. Pojawienie się Królestwa Serbii na mapach politycznych Europy po Kongresie Berlińskim z 1878 roku zmieniło zasadniczo układ sił w tej części kontynentu. Serbowie poniekąd zawdzięczała niepodległość Rosji, która była wtedy w stanie wojny z ich odwiecznym wrogiem – Turcją. Drugim czynnikiem, który popychał Serbię w ręce Rosjan, była wspólna prawosławna religia. Austro-Węgry, mające aspiracje do uzależnienia od siebie Bałkanów, dostały po Kongresie Berlińskim pod protektorat Bośnię i Hercegowinę. Doprowadziło to do konfliktu z Serbią, która również rościła sobie pretensje do tych terenów ze względu na liczną mniejszość serbską, zamieszkującą te tereny. 5 października 1908 roku Austro-Węgry formalnie zaanektowały Bośnię i Hercegowinę, co odebrano jako potwarz dla Serbów i Rosjan. Ci w swoich planach widzieli niepodległe państwa bałkańskie, które byłyby zależne politycznie od nich i stanowiły przeciwwagę dla państw trójprzymierza. Osłabiona wewnętrznie i zewnętrznie Turcja nie była liczącym się pod koniec XIX i na początku XX wieku państwem, stąd też dążenia Rosjan do stworzenia koalicji państw bałkańskich przeciwko Turcji i ostatecznego wypędzenia jej z kontynentalnej Europy. Trzy lata po aneksji przez Austro-Węgry Bośni i Hercegowiny formalny sojusznik Wiednia, Włochy, zaatakował Turcję w Libii pod pretekstem znęcania się nad włoskimi kolonistami zamieszkującymi Cyrenajkę. Po roku zaciętych walk Libia stała się kolonią włoską. Włosi przed przystąpieniem do rozprawy z Turcją, doszli do tajnego porozumienia z Francją i uzgodnili wzajemnie wolną rękę Włochów w Libii oraz niepodejmowanie działań zbrojnych ze strony włoskiej w wypadku konfliktu niemiecko-francuskiego. Był to już drugie tajne porozumienie między Włochami, sygnatariuszem trójprzymierza, a państwami skonfliktowanymi z II Rzeszą. Zaangażowanie Turcji w wojnę włosko-turecką wykorzystała koalicja państw bałkańskich i Rosji założona formalnie 13 marca 1912 roku. Serbia, Bułgaria i Rosja postanowiły o przyszłym podziale ziem podbitej przez nich Turcji. Do końca maja 1912 roku do koalicji antytureckiej dołączyła Grecja i Czarnogóra. Zaangażowana w wojnę z Włochami oraz targana powstaniem w Albanii Turcja była łatwym celem dla koalicji Ligi Bałkańskiej, która 8 października koalicja zaatakowała Turcję. W wyniku zmasowanego ataku Turcja musiała ponieść klęskę – 30 maja 1913 roku podpisano pokój w Londynie, na mocy którego Serbia uzyskała Kosowo i północną część Macedonii, a południowa Macedonia została włączona do Grecji wraz z wyspą Kretą. Albania stała się księstwem niezależnym od Serbii, mimo zakusów Belgradu i chęci dostępu do portów nad Adriatykiem. Bułgarzy powiększyli nieznacznie swoje tereny, w szczególności na południu i o kawałek zachodniej Macedonii. Z punktu widzenia Bułgarów najwięcej po wojnie z Turcją uzyskały pozostałe kraje koalicji. Macedonia, kraina etnicznie zbliżona do Bułgarii, została podzielona miedzy Serbię oraz Grecję, mimo że Bułgaria wystawiła największą armię i poniosła największe straty. Siedemnaście dni od zakończenia poprzedniej wojny doszło na Bałkanach do nowej, zwanej w literaturze II wojną bałkańską. Tym razem Bułgaria była agresorem i zaatakowała jednocześnie Grecję oraz Serbię celem zajęcia pozostałej części Macedonii. 27 czerwca 1912 roku do wojny po stronie Serbii i Grecji włączyła się Rumunia, chcąca odzyskać część Dobrudży podzielonej między Bułgarię i Rumunię w wyniku konferencji berlińskiej z 1878 roku. Po interwencji Rumunów do walki włączyli się Turcy, pragnący odzyskać część Tracji. Bułgaria, zaatakowana z każdej strony, nie miała szans i poprosiła o pokój za cenę zachodniej Macedonii na rzecz Serbii, zachodniej Tracji na rzecz Turcji, pozostałej części Dobrudży na rzecz Rumuni i wschodniej Tracji na rzecz Grecji. Dwie wojny bałkańskie zmieniły układ sił w tym rejonie Europy. Po pierwsze koalicja antyturecka pod patronatem Rosji zmarginalizowała rolę Turcji na Bałkanach i spowodowała orientację Turków na trójprzymierze, naturalnego wroga Rosji. Prawosławna Bułgaria, osłabiona po dwóch wojnach, wskutek których znacznie okrojono jej terytorium, mimo kulturowych konotacji z Rosją, nie mogła już liczyć na jej przychylność, więc także zwróciła się w kierunku trójprzymierza. Serbia, sąsiad Austro-Węgier, stała się najbliższym sojusznikiem Rosji, która udzielała wsparcia młodemu królestwu. Podobnie jak Serbia, Rumunia leżała w sferze wpływów Rosji. Pamiętać trzeba, że to właśnie wojna rosyjsko-turecka z lat 1877-78 spowodowała powstanie Rumunii, stąd też przychylnie patrzono tam na Rosję. Formalne i nieformalne sojusze do roku 1914 zostały zawiązane. W wyniku wojen, które toczono od czasów Kongresu Wiedeńskiego, między państwami europejskimi wytworzyła się polaryzacja na blok państw centralnych i sympatyzujących z nimi: II Rzeszę, Austro-Węgry, Włochy, Bułgarię, Turcję, oraz państw Ententy: Wielką Brytanię, Francję, Rosję, Rumunię i Serbię. Od drugiej połowy XIX wieku w wielu krajach dominować zaczęły poglądy darwinizmu społecznego oraz tendencje nacjonalistyczno-szowinistyczne. Większość państw z obu bloków miała dawne i zaognione spory terytorialne tak w samej Europie, jak i w zamorskich koloniach. Do tego należy także dodać ogromne zbrojenia, jakie miały miejsce w latach 1880-1914. Wyścig zbrojeń trwał na lądzie i na morzu. Na uzbrojenie armii lądowych i morskich wprowadzano karabiny maszynowe, ciężką artylerię, miotacze płomieni, samoloty, nowoczesne okręty wojenne – drednoty, a także okręty podwodne. Konflikty takie jak kryzysy marokańskie czy wojny bałkańskie postawiły świat w oczekiwaniu na wybuch wojny. Społeczeństwa europejskie na początku XX wieku były świadome sytuacji politycznej, jaka panowała na świecie, poprzez szeroki dostęp do prasy codziennej, fotografię i telegraf. W roku 1914 brakowało tylko małej iskry, która spowodowałaby wybuch wojny, tak upragniony nie tylko w gabinetach wojennych, ale i wśród zwykłych obywateli. Większość społeczeństw nie była nastawiona pacyfistycznie i nie zdawała sobie sprawy z tego, jak będzie wyglądać przyszły konflikt. Ciągle trwały w świadomości wojny kolonialne bądź krótkotrwałe wojny na kontynencie, które nie pociągały za sobą takiego zaangażowania ludności cywilnej jak przyszła wojna światowa. Można by rzec, że każdy z krajów obu bloków dokładał swoją własną beczkę prochu w miejsce zwanym wojna. Iskra, która podpaliła świat znalazła się w rękach młodego Bośniaka Gawriło Principa 28 czerwca 1914 roku w Sarajewie. Bibliografia: J. Reychman, „Historia Turcji”, Ossolineum 1973. G. Craig, „Germany: 1866–1945”, Oxford University Press 1980. J. Krasuski, „Historia Niemiec”, Ossolineum 2008. M. Leśniewski, „Wojna Burska 1899-1902”, Semper 2001. J. M. Roberts, „Ilustrowana historia świata. Tom III. Wiek pary i atomu”, Wydawnictwo Łódzkie 1992. Dyskant, A. Michałek, „Port Artur Cuszima 1904-1905”, Bellona 2005. R. C. Hall, „The Balkan Wars, 1912–1913: Prelude to the First World War”, Routledge 2000.

I KRÓLESTWIE POLSKIM W 1881 R 226 5.2.1 Problem emigracji Żydów rosyjskich 229 5.2.2 Wpływ wystąpień antyżydowskich w Królestwie Polskim 233 5.2.3 Antysemityzm w środowisku robotniczym 236 5.3 POGROMY W GALICJI W 1898 R. I ICH SPOŁECZNE KONSEKWENCJE 238 5.3.1 Przyczyny pogromów roku 1898 w opinii galicyjskich środowisk politycznych 240

3 letnie notatki z historii, zawierające 428 stron A4, 7 działów: i świat po 1815 roku. w okresie powstań narodowych. w latach 1860-1914. polskie w latach 1864-1914. wojna światowa. międzywojenne. Rzeczypospolita.
Materiały do nauki historii - 3. 9. Świat w latach 1860-1914. Słowniczek pojęć historycznych. O autorze Film o szkole Profile naszych klas Kontakt: pceh@wp.pl. Zaloguj się Załóż konto Menu Oferta edukacyjna Szkoły językowe i uczelnie Zaloguj się Załóż konto Przejdź do listy zasobów. sprawdzanie wiedzy Filtry: testy Poziom: Część 3. Lata 1815-1939 / III. Świat w latach 1860-1914 Zaktualizowany: 0000-00-00 QIYpc.
  • h1gxyl3009.pages.dev/224
  • h1gxyl3009.pages.dev/48
  • h1gxyl3009.pages.dev/6
  • h1gxyl3009.pages.dev/114
  • h1gxyl3009.pages.dev/308
  • h1gxyl3009.pages.dev/225
  • h1gxyl3009.pages.dev/95
  • h1gxyl3009.pages.dev/264
  • h1gxyl3009.pages.dev/44

    • świat w latach 1860 1914